دکتر یونس شکرخواه: نقد کتاب، توصیف و ارزیابى یک کتاب است. نقد کتاب باید بر روى هدف، محتوا و نحوه نوشتن کتاب (اقتدار اثر) متمرکز باشد.
پیش از آنکه خواندن کتاب را آغاز کنید، موارد زیر را در نظر بگیرید:
1- عنوان کتاب: عنوان کتاب چه چیزى را القا مىکند؟
2- پیشگفتار: پیشگفتارها همیشه اطلاعات مهمى درباره منظور نویسنده از نوشتن کتاب در اختیار شما مىگذارند و به شما کمک مىکنند تا موفقیت احتمالى نویسنده را حدس بزنید.
3- فهرست مطالب: از نحوه سازماندهى کتاب خبر مىدهد و به شما کمک مىکند تا اهداف اصلى نویسنده را دریابید. فهرست مطالب به شما کمک مىکند تا ببینید نویسنده چطور مطالب خود را از نظر محتوایى، زمانى و غیره طبقهبندى و ارائه کرده است.
متن را بخوانید
هنگامى که متن کتاب را مىخوانید، نکات جالب آن را یادداشت کنید و پاراگرافهاى مهم را براى استفاده به صورت نقل قول در مطلبى که خواهید نوشت، ثبت کنید.
این پرسشها را نیز در ذهن داشته باشید:
1- حوزه یا ژانر کتاب از چه قرار است؟ آیا نویسنده در آن حوزه و یا ژانر حرکت کرده است؟ (اگر ضرورت دارد آن را با حوزهها و ژانرهاى موجود مقایسه کنید)
2- کتاب از چه زاویهاى روایت شده است؟ (راوى کتاب یا همان بحث دیدگاه اول شخص، داناى کل و غیره)
3- سبک نویسنده چیست؟ رسمى یا غیر رسمى؟ آیا سبک نویسنده مناسب مخاطب مورد نظر اوست؟ اگر کتاب مورد بررسى از نوع ادبى است، نویسنده از کدام ابزارهاى ادبى بهره گرفته است؟
4- آیا مفاهیم به روشنى بیان شدهاند؟ نظریات نویسنده چطور پرورش داده شده است؟ چه حوزههایى را پوشش داده و چه حوزههایى را پوشش نداده است؟ این امر به شما کمک مىکند تا نحوه نوشته شدن کتاب و به عبارت بهتر اقتدار اثر را ارزیابى کنید.
5- اگر کتاب مورد بررسى شما از نوع داستانى است ،درباره مقولاتى چون طرح داستان، شخصیتها، موقعیتهاى مکانى و نحوه ارتباط آنها با مضمون اصلى یادداشت بردارى کنید. نویسنده چگونه شخصیتهایش را ارائه و ترسیم کرده است؟ شخصیتها چطور پرورش داده شدهاند؟ (شخصیتپردازى) ساختار داستان چگونه است؟
6- اطلاعات ارائه شده چقدر دقیق و موثق است؟ اطلاعات ارائه شده را با منابع دیگر مقایسه و کنترل کنید.
7- اگر ضرورت داشته باشد، قطع کتاب، صفحهآرایى، نحوه استفاده از حروف، صحافى، نقشهها و جدولها را هم بررسى کنید و ببینید در خدمت درک بیشتر کار هستند یا خیر.
8- به انتهای کتاب رجوع کنید، آیا نمایه کتاب درست ارائه شده است؟ منابع مورد استفاده چطور است؟ آیا نویسنده از منابع درست بهره گرفته است، از منابع اولیه استفاده کرده است یا از منابع ثانویه؟ از منابع به چه نحو استفاده کرده و آیا برخى از نکات قابل حذف بوده است یا خیر.
9- و بالاخره، اثرى که خواندید کارى را به جلو برده و یا به پایان رسانده است؟ آیا به اثر دیگرى در این زمینه نیاز نیست؟ کار او را با دیگران مقایسه کنید.
با سایر منابع مشورت کنید
سعى کنید اطلاعات بیشترى درباره نویسنده، کیفیت کار او، شهرت او، نفوذ او و غیره از منابع گوناگون به دست آورید. هر نوع اطلاعاتى که درباره کتاب مورد بررسى و یا پیرامون نویسنده آن به دست مى آورید، براى محرز کردن و یا عدم احراز اقتدار یک نویسنده، مفید خواهد بود. ضمناً اگر از شرایط حاکم بر نوشته شدن اثر (از نظر اجتماعى، سیاسى، فردى و...) و یا از نظریات و تئورىهاى انتقادى (در حیطه ارتباطات، زبانشناسى و نقد ادبى) اطلاع داشته باشید، بر غناى نقد شما اضافه خواهد شد. استادان ادبیات و کتابداران مى توانند در این زمینه کمک قابل توجهى به شما بکنند.
چارچوب کار داشته باشید
حالا به یادداشتهایى که برداشتهاید، دوباره نگاه کنید. سعى کنید استنباط ها و برداشتهایتان را یکدست کرده و آنها را به عبارت یا عباراتى تبدیل کنید که منظور و نظریه اصلى نقد شما را توصیف کنند. حالا مباحثى را که به نظریه اصلى شما کمک مىکنند به خدمت بگیرید. این مباحث باید به طرزى منطقى از نظریه اصلى شما حمایت کنند.
پیشنویس را بنویسید
دوباره یادداشتهایتان را مرور کنید. با استفاده از چارچوب پیشگفته، به پیش بروید و هرجا که لازم است به یادداشتهایتان ارجاع بدهید. نقدى که مىنویسید باید دربردارنده موارد زیر باشد:
1- اطلاعات اولیه: اطلاعات اولیه، اطلاعات دقیق مربوط به کتابشناختى است؛ یعنى عنوان کامل کتاب، نویسنده، مکان انتشار، ناشر، تاریخ انتشار، چاپ )اول یا دوم و...( تعداد صفحات، نمودارها، نقشهها، قیمت و شماره استاندارد بینالمللى کتاب یا شابک)
2- مقدمه: سعى کنید توجه خواننده را با همان اولین جملات خود جلب کنید. مقدمه باید دربردارنده نظریه اصلى شما باشد و وزن و لحن نقد را نشان دهد.
3- پروراندن بحث: با استفاده از مباحثى که از نظریه اصلى شما حمایت مىکنند، نقد خود را بپرورانید. در عملکرد نویسنده از توصیف، تبیین و ارزیابى استفاده کنید و نکات مهم خود را به همراه نقل قول از کتاب ارائه کنید.
4- نتیجه: اگر نظریه اصلى شما مستدل بیان شده باشد، نتیجه به طرزى طبیعى عرضه خواهد شد. مىتوان از یک اظهار نظر پایانى هم استفاده کرد و حتى دوباره نظریه اصلى را تکرار کرد. اما هرگز در این بخش بحث دیگرى را باز نکنید.
پیشنویس را بازنویسى کنید
1- اجازه بدهید بین پیشنویس شما و دوبارهنویسى آن کمى فاصله بیفتد. این کار باعث مىشود تا نسبت به آنچه به عنوان پیش نویس نوشتهاید، فاصله ایجاد شود.
2- پیشنویس را به دقت بخوانید و به دنبال روان کردن متن و تقویت انسجام آن باشید.
3- از جنبه دستورى و املاى واژهها، به دقت نقدتان را بررسى کنید.
4- دوباره به ارجاعات خودتان دقت کنید. آیا ارجاعات شما از نظر پانوشت با اشکالى مواجه نیست؟
نقد شما آماده انتشار است. هر خوانندهاى از خواندن یک نقد حرفهاى و کارشناسانه لذت خواهد برد. لذتى که شما باعث آن شدهاید. شما که به غیر از این فکر نمىکنید!؟
پانوشتها:
براى نوشتن این مطلب از منابع زیر استفاده شده است:
1- Drewry , John. Writing Book Reviews.Boston : The Writer, 1974 (REF PN 98. B7D7 1974)
2- Literary Reviewing. Charlottesville: University Press of Virginia, 1987. (PN441, L 847 1987-Stauffer Library Books)
3- Meek, Gerry. How to Write a Book Review. UW Library Reference Service Aids 16.(N.P:n.p,n.d)
4- Teifelbaum, Harry . How to Write Book Reports. New York: Monarch Press.1975.
5- Thomson, Ashley. How to Write a Book. Canadian Library Journal.(Dec, 1991)
6- Walford, A.J.ed. Reviews and Reviewing: A Guide. Phoenix, Az: Dryx press. 1986.
- ۵ ۵
- ۰ نظر
